Marlijn de Jager is freelance blogger voor het Stedelijk Museum. Op het Stedelijk Journal doet zij verslag van evenementen en activiteiten in het museum. Voor dit blog ging ze op bezoek bij Ria van Kooten, galeriehoudster en Gijs Bakker en Emmy van Leersum-liefhebber van het eerste uur.
Ria van Kooten was een opvallend bruidje. Ze trouwde in 1969 met een aluminium kraag van mode- en sieradenontwerpers Gijs Bakker en Emmy van Leersum. De halskraag werd met klittenband bevestigd aan haar zelf ontworpen bruidsjurk. Terwijl de gemiddelde bruid haar sieraden kiest bij de jurk, deed Ria dat andersom. En het gaat nog verder. Ze groeide op in een conservatief milieu waarin strenge opvattingen heersten ten aanzien van de omgang tussen de seksen, en zeker kleedgedrag en opsmuk van de vrouw.
Ria van Kooten bevrijdde zich van die restricties door voor het opvallende halssieraad te kiezen. Ze voelde zich aangetrokken tot de wereld van de kunst en raakte daar later ook professioneel bij betrokken. Dat het Stedelijk Museum het werk van Gijs en Emmy exposeert, maakt veel in Ria los. Ze blikt net als de expositie, terug naar eind jaren zestig.
Lijnen en bochten
In haar Galerie Z in Haarlem wordt uitbundig geleefd. Overal staan schalen, kragen, kommen, foto’s en sieraden. Ria speelt met vormen. Karakteristiek voor het oude werk van Gijs en Emmy zijn de vloeiend verlopende strakke lijnen. In Ria’s eigen werk komen deze strakke en vloeiende lijnen geregeld terug. Ze richt zich nu voornamelijk op thema’s als kruispunten en vergankelijkheid, waarbij een zoektocht hoort naar lijnen en kruisen in voornamelijk natuurlijke taferelen. Een thema dat Ria kennelijk al jarenlang bezighoudt. Toen zij trouwde in 1969 kocht zij voor zichzelf een opvallend eigentijds sieraad van Gijs Bakker: een 4 cm brede aluminium band die over de schouders naar achteren buigt.
Trouwen met een kraag
Ria hoefde niet lang na te denken. Aan de Oude Gracht in Utrecht zat het atelier annex verkoopruimte van Gijs en Emmy. Ze wierp een blik door de winkelruit en wist direct dat die kraag het sieraad was waarmee ze het jawoord wilde geven. Gijs ontwierp er ook een jurk bij, met korte rok en zonder mouwen. De metalen kraag zou op haar blote schouders rusten. Voor een jonge vrouw uit haar milieu ging dit te ver. Daarom bedacht ze een alternatief; een meer traditionele lange jurk, met lange mouwen. Vanuit de kraag aan de achterkant ontwierp ze een stolpplooi die uitliep in een kleine puntsleep. De kraag accentueerde de lijnen van de jurk. In eerste instantie hielp een coupeuse met het ontwerp van de jurk. Maar de twee raakten in een heftige discussie. De coupeuse beweerde dat de schoudernaden niet naar achteren gelegd konden worden, maar dan zou de aluminium kraag niet aansluiten op de jurk. Ria bleef bij haar plan en veranderde zelf het patroon, waardoor de kraag van Gijs toch deel uitmaakte van de jurk. „Het resultaat was geweldig, ik had het gevoel dat ik een kunstwerk droeg, heel bijzonder”, vertelt Ria nog altijd stralend.
Buitenbeentje
Haar familie reageerde enthousiast op de kraag hoewel haar ouders terughoudend bleven. “Ik kom uit een conservatief gezin en ik was de enige die af en toe uit de band sprong. Ik hield wel van een verzetje. Net als Gijs en Emmy eigenlijk,” legt Ria uit. Gijs en Emmy zorgden eind jaren zestig voor een doorbraak. Ze maakten avant-gardistische sieraden van aluminium en perspex. Ook hun futuristische kledinglijn viel op. De ontwerpen deden veel stof opwaaien, de media smulden ervan. Nog steeds staan Gijs en Emmy internationaal bekend als pioniers van het moderne sieraad. Toen en nu nog steeds genoot Ria daar van. Ze was de enige in haar familie die een kunstopleiding volgde. Dat was niet vanzelfsprekend in die tijd.
De aluminium halskraag staat vanaf haar trouwdag symbool voor Ria’s emancipatie.
De kraag op blote schouders
Nog steeds geeft het dragen van de kraag Ria een bijzonder gevoel. Het is niet zomaar een sieraad, het is een kunstwerk. Haar trouwdag bleef daarom niet de enige dag waarop ze met de halskraag pronkte. Ze droeg het sieraad later op een gala, waarbij ze een schouderloze jurk droeg, zoals Gijs het eigenlijk had bedoeld. “Je kunt deze kraag niet zomaar omdoen, je moet goed nadenken welke kleding erbij past”, legt Ria uit. De laatste keer dat Ria de kraag droeg, was op haar zeventigste verjaardag.
Meer info over de tentoonstelling ‘De Show van Gijs+Emmy’?
Het bericht Bruidje in aluminium halskraag verscheen eerst op Stedelijk Museum Journal.